OS
OUTROS BLOGS
Abrimos un novo capítulo. Titularémolo “Os
outros blogs”. E imos empezar por este, que elaboran no Instituto pontevedrés
Marco do Camballón de Vila de Cruces:
Acaban de dar a noticia de que os alumnos
recolleron da oralidade dúas versións dunha lenda que ten como protagonista
unha espada, a espada de Brandamés. Paga a pena que o leades. A espada, de ouro,
conforme unha das versións, xace no leito do río Ulla, ao seu paso polo lugar
de Brandamés. E parece ser que, sempre segundo unha das versións, sería
guindada despois de morrer un heroe. A noticia é boísima. Préstase a unha
óptima comunicación entre expertos de diversas áreas: folcloristas,
arqueólogos, historiadores, etc.
("Detalle das follas das espadas pistiliformes do río Ulla. Museo de Pontevedra". Foto tomada da p. 249 do tomo I de Galicia. Historia. Hércules Edicións. A datación das espadas fotografadas: 1000-850 a. C.)
E a nós dános pé para indagar na boa
literatura sobre o tema. Abramos catro ou cinco libros deses que podemos chamar
sen medo, clásicos. A ver que nos din sobre o nome das espadas que os heroes
europeos brandiron; sobre a materia con que foron feitas e a descrición delas;
sobre a conexión coa auga, e finalmente, sobre das motivacións que alguén pode
ter para guindar coas espadas ao fondo dun río ou dun lago.
Primeiro, do nome: xa vimos o outro día os
nomes das espadas de Sigurd ou Sigfrido. Ás veces o heroe ten dúas espadas,
porque unha lle pode fallar. Ese é o caso de Beowulf (versión de Luis e Jesús Lerate, en Alianza), a quen a
espada, Estacón, lle falla dúas
veces. Cando xa vai vello e ten que enfrontarse ao dragón, vémolo con outra
espada, de nome Négling , que por
certo lle volve romper (v. 2680). Dentro desta espléndida edición de poemas
altomedievais –séculos VII a X- anglosaxóns, vemos o nome da espada dun heroe
chamado Wálter, ou Wálder,
de
España (ou de Aquitania): a Míming.
No Cantar de Roldán (composto segundo
Martín de Riquer entre 1085 e 1087) os dous amigos, Roldán e Oliveros teñen
cadansúa espada: Durendarte –seguimos
a versión de Camilo Flores- e Altaclara.
O conde Galalón cingue a espada Murgleis. Torpín de Reims, o arcebispo, un dos últimos en
morrer xunta Roldán, posúe a espada Almace.
E tamén sabemos que a espada do seu rei,
Carlomagno, era chamada Gozosa (e de
aí viña o grito-aturuxo de guerra dos francos, Monxoi!).
No noso Mio
Cid (manexamos agora a edición do hispanista británico Ian Michael) lemos que Rodrigo gaña en combate primeiro a Colada,
gañoulla ao Conde de Barcelona, Remont
Verenguel, v. 998, nunha batalla onde, por certo, eles, os homes de
Rodrigo, cabalgaban siellas gallegas
–v. 994. A
outra, Tizón, gañoulla ao rei Búcar
(rei no cantar, nas notas Emir, de Marrocos) –v. 2426.
Na Materia de Bretaña figura o nome da espada
do rei Artur, Escalibur, espada coa
que cingue ao seu sobriño Galvain cando o nomea cabaleiro, e tamén podemos
citar a Espada do Estraño Talabarte
(no libro Demanda del Santo Graal, na
edición de Carlos Alvar) que chega ás mans de Galaaz. Ambas as dúas teñen en
común a súa aparición marabillosa, chantadas en escaleiras marmóreas.
Segundo, da materia e outros trazos
descritivos: un atributo que a Ilíada dá
a Apolo é este: o da espada de ouro.
Poucas habería de ouro, coma a da lenda do Brandamés galaico, pero unha parte,
a empuñadura, si podía ser. Beowulf, cando lle fallou a espada, loitaba dentro
do lago con Gréndel, o ogro. E ten que botar man doutra que na habitación do
xigante había, e que logo lle regala ao rei de Escania. Mirade que descrición
fai destoutra espada: Na garda de ouro
que o puño tiña, / escrito con runas de exacto valor, / declarábase ben para
quen ao principio / foi feito este ferro valioso e ornado/ con curvas serpentes
(vv. 1694-1698, tradución ao galego nosa).
De Durendarte sabemos que ten a empuñadura de ouro (v. 1056 do Cantar de Roldán), a folla é de aceiro
(v. 1079).
A prata é tamén bo material para adornar unha
espada; así sucede, volvendo á Ilíada,
coa espada de Aquiles. Lemos: colgou do
ombro unha espada de bronce gornecida con arxénteos cravos.
Algunhas destas espadas arcaicas soían ter aneis na empuñadura, probablemente
para fixar unha correa que a suxeitara á man (así nolo din os editores do Beowulf, o poema anglosaxón da alta
Idade Media, en nota, aclarando a perífrase alusiva á espada el hierro anillado, v. 1521).
Que as espadas puidesen conter gravadas mensaxes
verémolo tamén na materia artúrica. A xa citada Espada do estraño talabarte, destinada para Galaaz, ten a mitra en
verso de leria escrita. E podían, ademais, ter curiosos aditamentos, para
elevar o seu valor, sacralizando, incluso, a arma. Atopamos reliquias na espada
de Galaón: Sobre das reliquias da súa espada Murgleis/ Xurou… (vv. 607, 608). E cando
está a piques de expirar, o heroe, Roldán, diríxese á Durendarte, e
descríbenola:“¡Ai, Durendarte! ¡Que
fermosa e santísima es! / No teu pomo dourado hai moitas reliquias: / O dente
de San Pedro e sangue de San Basilio, / Cabelos de Monseñor San Denís / E unha
reliquia do vestido de Santa María” (vv. 2343-2347, edición de Camilo
Flores). Por iso non quere Roldán que caia en mans de pagáns e fará todo o posible
por rachala, por esnaquizala, dando contra as penas que ten a man, sen logralo
(sen logralo polo menos no Cantar...).
E volvendo, antes de deixalo xa por hoxe, á
espada do estraño talabarte, no puño había
dúas costelas, ambas as dúas de animais; a primeira, dunha especie de serpente
que habita en Caledonia, (...) e que
alí é chamada serpente papalustre; esta serpe ten a virtude de que se alguén
consegue unha das súas costelas ou algún dos seus ósos non debe temer sentir
demasiado calor (...). A outra era
dun peixe, non demasiado grande, ao que chaman ortanax, que habita no río
Eufrates (...); as súas arganas son
de tal forma que, se un consegue algunha, durante todo o tempo que a teña non
lle acordará alegría nin doo que tivera padecido, senón que só lle acordará o
motivo polo que a tomase, e cando a solte, volverá relembrar todo o que
acostumaba, como calquera home normal (cap. CXXXIII).
Deducimos, así pois, que unha espada podía ser
dotada, para unha maior efectividade, de elementos tanto relixiosos como
mítico-máxicos. Seguiremos a próxima semana.
Ningún comentario:
Publicar un comentario