OS OUTROS BLOGS

OS OUTROS BLOGS. DE PEITES E CABELOS (II)

Se é certo que as garcetas que lle pide o rei á amiga naquel irrepetible (por único na historia da poesía europa: non hai outro, no que sabemos, en que un rei lle pida prenda tamaña de amor a unha rapaza anónima, a unha doncela do pobo) poema do galego Pero Meogo, son unha prenda de amor, non é menos certo que, sempre por amor, unha muller do pobo pode ofrecer esa delicada prenda a un ser superior. Aquí na aldea a imaxe da Virxe de Santa María (en documentación antiga, Santa María de Trasdeza) tiña ata hai pouco pelo natural, ofrecido noutrora por unha veciña da parroquia. Este ano, viaxando cos nosos alumnos ao nacemento do Miño, o profesor A. Fondo programou a visita a Santa María de Meira e aló había outra imaxe da Virxe adornada por unha incrible melena natural, longa, marabillosa. Contounos a guía que pertencera a ‘María da C.’, unha anciá hoxe en día, famosa noutrora pola súa mata de pelo poderosa, soberbia, e con iso, ou por iso mesmo, ofreceuna tendo vinte e tantos anos pola curación dunha grave enfermidade da súa nai.

(Imaxe da patroa de Santa María de Meira, co pelo natural, tomada da páxina web oficial da Parroquia de Meira)

As mulleres, xa que logo, valoran moito o pelo (os homes tamén: aludía en Alén da chuvia ao poder de Sansón, depositado nos seus longos cabelos; a este respecto dinos Asimov, na súa esexese da Biblia vella, que hai aí vestixios dun deus solar, sendo os cabelos paráfrase dos raios, ou así), e por iso en fases de incualificable brutalidade na historia de Europa as mulleres son rapadas como castigo (canda as bruxas eran emplumadas antes eran rapadas, cando os fascistas castigaban as mulleres dos roxos rapábanas, cando as francesas na Francia ocupada se enguedellaron cos alemáns logo sufriron as represalias desa maneira…); mais tamén vemos casos de rapaduras voluntarias: as monxas  e algunhas santas, como Clara de Asís, que toma a decisión de cortar a súa fermosísima melena loira para depositala en prenda da súa nova relación.

Tirando por esta corda, a do pelo, chégase a moitas partes. Á mitoloxía, por exemplo. Imos vixotar (din en Corme), alucar (voz coruñesa) por dous buraquiños basicamente, un en cada extremo do planeta:  Galicia e Xapón.

En Galicia, deixádeme que vos relembre que de toda a vida houbo a tradición de cortar un pouquiño (chámaselle ‘guecho’ ou ‘guedello’)  do primeiro pelo do rapaz, do fillo ou filla (apelo ao principio de economía lingüística…) e gardalo, colgalo nunha especie de relicario: o gardapelo –non vén no DRAG-, ou o guardapelo, palabra esta que si usan os portugueses e que figura desde 1917 no DRAE.  Aquí ábrese outro mundo de asociacións: os mexicas cortaban o pelo dos seus reis cando morrían porque aí residía parte da alma e da pervivencia da memoria para as futuras xeracións (cóntanolo  Fray Jerónimo Mendieta nun libro, Historia eclesiástica indiana  que publica en México no 1604);  nos funerais de Patroclo lemos na Ilíada que, ademais de sacrificar prisioneiros para alimentar con sangue fresco a vida eterna do heroe, tamén lle dedican un guecho todos e cada un dos seus, guechos que guindan na pira funeraria; este día, vendo na tele a primeira parte da carísima serie europea, Napoleón, puidemos asistir ao fusilamento dun duque da caste dos Borbóns: segundos antes de morrer danlle tesouras e corta un guedello: “Tomade –dille a un amigo presente- , para a miña prometida”; Galdós relata nunha novela –La batalla de los Arapiles- como os escoceses noutrora levaban colgados do cinto guechos dos inimigos vencidos, igualiño que nas películas do ‘far west’…

En Galicia, digo, xa desde Risco sabemos que existía tradicionalmente a crenza de que se botabas un ou varios cabelos de muller á auga, pasado un tempo nacían serpes…, a conexión cos cabelos da vella Medusa morta ás mans do heroe indoeuropeo Perseo, está servida. E xa que estamos en territorio mediterráneo clásico, lembrades que neses lares adoitaban representar a deusa Fortuna cun guedello na cabeza? Desa imaxe nacen as frases coller a ocasión polos pelos e semellantes. En galego temos unha boísima, Casar polo guedello (cun valor semántico aproximado a dar un braguetazo, é dicir, ‘casar cun bo partido’), que atopa aí a orixe  (“y tenía asida por la guedeja a la fortuna”, din de Rosamunda no Persiles de Cervantes: se agarrabas algo polo pelo iso significaba que non perdías a ocasión de conseguilo; así casar polo guedello é aproveitar unha boa ocasión para casar, e por ampliación, ‘casar ben’).

En Xapón, nada vos podo contar máis fascinante, sen saírmonos do tema, que aquela pasaxe do Kojiki –a epopea por excelencia do Xapón arcaico- , onde o deus Susa-no-wö  agacha á virxe, a última viva tras seren devoradas as outras sete irmás polo dragón de oito colas de Kosi, convértea en peite e agáchaa no seu pelo! Magnífica e deliciosa imaxe: colle a muller e acubíllaa para salvarlle a vida, no seu pelo… Un deus que ten dentro na cabeza unha muller: como Zeus cando pare a Minerva da súa cabeza. Párea xa perfecta, enteira, con armadura e todo. Iso faime pensar, e acabo xa, que no parto noutrora a primeira pregunta que se facía sobre a criaturiña era Está enteiro? Non importaba o tamaño nin a beleza. Está enteiro? Que clara conciencia da fraxilidade humana!

Animádevos, meus queridos, a ler algo da fermosísima mitoloxía arcaica.

                                                                              Mª Rosario Soto Arias