VISITANDO ELVIÑA
Hoxe día 26 de xaneiro visitamos o castro de
Elviña, nunha visita previamente concertada, xa desde principio de curso, co
Concello da Coruña e mais co Museo Arqueolóxico de san Antón. Queda moito por
facer nese espazo marabilloso. Moito aínda para que os turistas e os nativos
que viven no século XXI o visiten con gusto e masivamente. A parte escavada é
mínima, malia o traballo feito, que non é pouco.
(A primeira muralla, a máis interna. Ao fondo, o novo Mesoiro)
Ás dez en punto comezou a visita. O noso
Virxilio (guía polos círculos castrexos, hai tres murallas, tres) era
Estefanía, provista dunhas fotografías ampliadas e plastificadas que lles ía amosando
aos rapaces e utilizaba tamén para facerlles de cando en vez preguntas. Os
alumnos, de 1º F de bacharelato, puideron portarse mellor, esa é a verdade pura
e dura..., pero en fin, tratábase dunha saída en luns, coa mente posta talvez
na movida do sábado, con moitas cousas que contárense entre eles, e a vida dos
devanceiros hai dous mil anos e pico quédalles moi moi atrás e lonxe dos seus
intereses presentes.
E porén a paisaxe era espléndida. A néboa
abaixo no val de Elviña, a masa verde da Zapateira, o vermello dos fentos por
onde queira, a pedra inmorrente do granito noso... Coruña-Brigantia ao fondo,
co faro indicador de aventuras transoceánicas: todo podía moi ben convocar a
orixe, o camiño ao punto iniciático, o berce único dunha especie viaxeira,
innovadora, cambiante e sempre a mesma.
Catalina Romero acompañábanos cheíña de
curiosidade e de preguntas intelixentes. Tres graos e medio de temperatura
ambiente. Estefanía ben calzada con catiuskas, os rapaces con tenis e algunha
gorxas desprotexidas. E así iniciamos o periplo. Con que nos quedamos? Co tremendo edificio rectangular dentro do cal
os arqueólogos contaron tres ou catro espazos redondos, delimitados por pedras,
en cuxo interior descubriron múltiples restos de escouras, de fundición de
ferro (en relación co concepto ‘Idade do Ferro’; pregunou Estefanía que é o que
farían con el e varios contestaron –Antón, Francisco José- “ferramentas”;
claro, traballaban a terra, botaban centeo entre outros cereais, e traballaban
o ouro, e o coiro..., e moían; Alejandro tomou nota do nome das dúas pedras do
muíño de man, a de abaixo soleira e a
de arriba volanteira, a que viraba);
quedamos co grandor dos muros (o máis homoxéneo, o terceiro, feito xa en época
de romanización, cunha máis lograda selección das pedras), coas torres, co dato
de que a terra e o acedo granito “comeron” todo vestixio orgánico (apenas nada
se atopou de madeira, xa non digamos de ósos humanos...). Retemos tamén na
memoria a existencia da casa chamada do “Ídolo” (fálico, con valor protector,
apotropaico que se di: rían aquí coma parvos os rapaces: relembramos en voz
alta Pompeia, onde eran frecuentes os falos protectores). Arriba de todo, onde a inaceptable torre do tendido eléctrico
(chamada nun futuro máis civilizado a desaparecer: non é lugar a croa da maior
citania da Coruña-Briganita para ela), a vista se espalla por todo o fermoso
arredor e nomeamos os outros castros circundantes noutrora: os do
Castrillón-Eirís-Os Castros, o de Nostián, os desaparecidos (en nome do
progreso) de Punta Lagosteira...
(Manancial dentro do castro)
Baixando queriamos xa ver o alxibe. Tamén preguntamos pola auga.
Había catro ou cinco ríos cerca de Elviña: o de Monelos, o de Mesoiro, o de
Feáns... E chegamos, si, ao alxibe.
Espléndido. Cheo de auga con certas plantas á vista, con escaleiras á esquerda
e mais á dereita, de dimensións únicas: polo de agora é o alxibe máis monumental
de todas as citanias castrexas de Galicia e de España. Un orgullo. Abrazándoo,
un murete exterior con dous especie de contrafortes. Pregunta Ainoha: “Para que
constuír aquelas escaleiras de aló se por alí o muro exterior non ten acceso?”.
Unha pregunta que chama a atención de Estefanía, “Moi ben preguntado. Porque,
efectivamente, o valado exterior é moderno, probablemente feito no XVIII ou
quizais máis tarde por pastores da zona para evitar que o gando caese á auga”.
(O Alxibe. Dentro atopáronse restos de ánforas: de aquí collían a auga que necesitaban)
Agasállanos Estefanía con dúas lendas do
castro de Elviña (pero debo dicirvos que no Plan Director de Elviña hai máis,
no capítulo do folclore: capítulo básico: hai unha íntima unión entre
etnografía-folclore-arqueoloxía e historia; da serie ‘Os complementarios’; e tamén se recolle
un saco de fermosas historias na caixiña de cartón-libro-mapa que a UDC lle ten
dedicado a este espazo mítico coruñés). Unha fala precisamente do
estanque-alxibe: Se te mergullas nel , no fondo da auga poderás ver a trabe de
ouro (xa falaremos deste mito outro día); a outra lenda di que en determinadas
noites (de luar?) aparecen na croa dous mouros (seres míticos) que bailan e
acenan e/ou protexen o seu tesouro de ouro (perdón pola redundancia): se ti
lles ofreces unha pella de manteiga (amarela coma o ouro), eles danche a cambio
unha moeda do seu tesouro.
Rematamos na casa así chamada, do tesouro. O
penúltimo día da escavación do ano 1954 (debeu ser a primeira que se saiba),
alí, nesa casa, atoparon os afortunados arqueólogos o “Tesouro do Castro de Elviña”
(a miña avoa coruñesa, vox populi, sen estudos universitarios, sabía e
contábanos aos netos, e visitabamos da súa man, sabía –digo- que esa parte do
noso espazo era rica en tesouros...). Un diadema-cinto cun parruliño, o deseño
do tríscele con catro aspas –“tetráscele”-, o colar... Agora teremos que
programar a visita ao Museo Arqueolóxico para ver mellor esas xoias.
(Foto de grupo na casa do tesouro)
Ningún comentario:
Publicar un comentario