venres, 15 de decembro de 2017

LENDO A



LENDO A ROY JACOBSEN

Hai moito tempo que non vos recomendo encarecidamente unha lectura en prosa. Unha novela desas que se len dunha tacada, de vez. A min víñame recomendada por un fillo: hache gustar. E gustoume. Non todo o que lle gusta a eles me gusta sempre a min. Nin moito menos, non vaiades crer... Pero desta feita, bingo!

 (Roy Jacobsen: foto tomada de Internet)

Titúlase Los invisibles. Son os habitantes dunha illa, na Noruega doutrora. Antes de abrir o libro (realmente antes de abrir o libro déixaste seducir polas cores verdes da portada, pola calidade e textura do papel, pola case que pureza das claras letras de molde; este día, falando precisamente da novela de Jacobsen –‘fillo de Xacobe’-, Suso dixo: “estouno acabando, cando vexo que estou acabando un libro, léoo doutra maneira, é como se me cambiase a actitude cara ao libro, e mira mamá, esa é unha diferenza entre o libro de papel e libro electrónico, aquí percibo a simple vista, toco o grosor das páxinas que me faltan para rematar a lectura, gradúo se quero apurar ou non para chegar ao final”. Si que si. Estou de acordo. O libro de papel ten as súas artes e mañas de sedución, porque hai moita xentiña detrás da edición dun bo libro) e ler a primeira páxina, eu pensaba noutras posibilidades: Invisibles na nosa sociedade son os traballos de moitas mulleres, iso foi o primeiro que pensei. Como invisibles son os parias da terra. Ou tantos esforzados logros dos fillos de Galicia na Historia. Hai tantas posibilidades de darlle valor a ese núcleo substantivo elíptico...
Logo empezas a ler e faise a luz matizada do Atlántico nórdico. Na illa só vive unha familia e conviven tres xeracións. Desde o primeiro momento tes medo a que apareza a morte. Ou iso experimentei eu. E aparecerá. Claro que tampouco dá tempo a pensar moito nela. Hai tanto traballo, quero dicir, traballan tanto os homes e mulleres da illa, e a ti éche tan doado poñerse no seu lugar ou na súa pel (ou nos seus zapatos, como din en Chile)...
... E literariamente, tanta simplicidade e lirismo. En fin, non vou facer iso que chaman spoiler os ingleses (en román paladino nós diriamos “rebentar a película ou o final”). Así que imos pensando en cousiñas concretas que nos encantaron e pouco máis.
As palabras da toponimia son preciosas: Gjesøya, Lofoten, Malvika, Karvika, Skarvholmene... Tamén o son os microtopónimos con que bautizan os novos anacos cultivados ou colonizados dentro da propia illa (a Illa de Barroy, é o apelido dos propietarios): A Arboreda do Amor, o Xardín do Edén, o Xardín de Penuria, o Xardín de Pedras, o Xardín de Rosas...
Logo están os oficios perdidos: este é un tema que sempre me pareceu tan atractivo. Un día dedicarémoslle un par de páxinas. En serio. Na novela aparece un cocedor de aceite de fígado de bacallau, que ademais é zapateiro (que estupendo, faime relembrar ao meu fillo pequeno, cando era moi moi neno, iamos no autobús, á altura da Ronda de Outeiro, pouco antes de chegar á avenida de Fisterra, e preguntoume moi serio, pseudo filosófico: “cando sexa maior poderei ser dúas cousas?” e eu dixéralle, “e que queres ser?”, e el respondérame: “pois escritor e pintor”, ah!, que tenrura poder relembrar da infancia dos fillos, como se nota que estamos cun pé no Nadal...).


E por se fosen poucos os estímulos que me engancharon ou mellor enguedellaron neste pracenteiro e intensamente pensante proceso de lectura, hai no libro o seu aquel de antropoloxía. Vou deixar á marxe la marmita de gigante (a tradución do noruegués ao castelán é de Cristina Gomez-Baggethun) onde se baña Ingrid, porque se presta para unha busca e procura marabillosa de xigantes na fragmentada mitoloxía galega. Quede para outro día. Ímonos mergullar un chisquiño, en troques, nos tabús que tocan o mar e que nos serven en bandexa vínculos de unión entre os pobos de Europa (e do planeta, se gustamos). Que pasada de coincidencias! Como se palpa a unidade consubstancial á especie! Xebrada en dous xéneros, para empezar. As mulleres non poden subir aos barcos: “pero sabe que no quieren que ninguna mujer suba a un barco que se dirige al mar” (páx. 67, capítulo 15, edición española do 2017). Queredes saber que me fixo relembrar? Varias cousas: primeiro, que hai tempo lin un libro magnificamente editado de Fernando Alonso Romero sobre tradicións e costumes comúns ou moi próximas entre os mariñeiros de Galicia e os das outras fisterras atlántico-europeas, e que debo relelo. Segundo, acordeime da miña sorpresa cando hai anos, nun capítulo dunha serie televisiva norteamericanda dos anos 50, vin mulleres coas saias arremangadas e descalzas que estrullaban as uvas en California logo da vendima, un labor que na terra da miña nai estaba fortemente reservado aos homes. Sempre houbo tabús, interdicións e límites. A civilización supoño que consiste, entre outras cousas, en comprendelos, revaloralos e movelos, transformalos, axeitalos aos novos tempos... Sen querer entrar en materia e sen querer pechar os ollos ante discriminacións ou tabús absurdos, antedeluvianos, pensade que o mar atlántico de invernía é tremendo, durísimo. Dirédesme que é unha perspectiva inxenua (e/ou paternalista) supoñer que por iso os tabús arredan del a muller. Pode que si, pode que non, sobre todo nunha sociedade onde procrear era prioritario...
Rematamos xa: outro encanto ineludible é o silencio. Respírase na novela ese silencio, compañeiro fiel da soidade. Para nós, ese é un logro de primeira categoría. Cantar, espellar unha vez máis, como fixeran Simon e Garfunkel, the sound of silence. Un docente pide moitas veces silencio. Moitísimas. Incluso demasiadas. Lembro tervos dito: “como ides oír o voso interior, os vosos pensamentos, se non logrades o silencio?”. Un silencio de día de nevada, dicimos en galego. Que beleza dominarmos así varias linguas milenarias... Un silencio de nieve, dise noutras partes da península nosa. E dicían os indíxenas das pradeiras norteamericanas: “Manitú ama o silencio máis cás palabras”.
Ao meu fillo Suso quen lle regalou o libro foi a súa amiga Marina. Marina traballa en Alianza Novela e comentáballe a el que, malia a beleza indiscutible da obra, pouco ou mal foi apreciada, en parte debido a que as circunstancias político-sociais son as que son e os medios de comunicación deixan ás veces a cultura nun plano tamén invisible. Porén, hai tempo aínda. Sempre hai tempo cando a meta é boa.

Ningún comentario:

Publicar un comentario